1941 оны 6 сарын 22-нд фашист Германы 5.5 сая цэрэг ЗХУ-ын хилийн дагуу 2,900 км урттай фронтоор нэгэн зэрэг давшиж эхэлжээ. Асар их хүчээр итгэлийг эвдэн ЗХУ-д довтолсон энэ цэргийн ажиллагаандаа Гитлер болон түүний генералууд Барбаросса хэмээх нууц нэр өгчээ.

Тус ажиллагаа нь 12-р зуунд болсон Загалмайтны гуравдугаар аян дайны удирдагч, Ариун Ромын эзэнт улсын хаан Фридрих Барбароссагийн нэрээр нэрлэгдсэн. Барбаросса ажиллагааг 1940 оны 12 сарын 18-наас эхэлж төлөвлөсөн бөгөөд бэлтгэл ажил, цэргийн ажиллагаа нь 1941 оны хавраас өвөл хүртэл үргэлжилсэн юм.

Барбаросса ажиллагааны гол зорилго нь Зөвлөлт Холбоот Улсын Европын хэсгийг (Архангельск, Астраханийг холбосон А-А шугам хүртэл) богино хугацаанд эзлэх цахилгаан дайн байв.

Гитлерын бичиж байснаар, тэдний зорилго “Орос улсын амьдрах хүчийг бүрэн устгах” ёстой байв. Тэр нь Оросын газар нутгийг эзлэн авч, түүний ард түмнийг боолчлох явдал аж.

Гитлер хоёр жилийн хугацаанд Европыг бүхэлд нь хөнгөхөн алхаагаараа эзэлсэн чцахилгаан дайны төлөвлөгөө нь баатарлаг эсэргүүцэлтэй тулгарсан юм.

Гол гатлан давшиж буй Вермахтын цэргүүд. Дайны эхэн үед зун, намар Германы армиуд Зөвлөлтийн нутгийн гүнд хурдацтай давшин орж асар их газар нутгийг эзлэж чадсан.

Гитлерийн Германы армийн хүчин чадал урьд өмнө түүхэнд гарч байгаагүй хүчирхэг байлаа. 5,5 сая цэрэг, 4 мянган танк, 5 мянган онгоц болон 50 орчим мянган их буу, минометын өөдөөс дэлхийн нэгдүгээр дайнаас хойш зэвсэглэлийн хувьд төдийлөн хурдацтай ахиж чадаагүй Зөвлөлтийн Улаан арми сөөм газар бүрийн төлөө ширүүн эсэргүүцэл үзүүлж байлаа.

Их бууны хүчтэй буудалт, бөмбөгдөлтүүд нь Зөвлөлтийн Улаан армид маш их хохирол авчирч байв. Дайны эхний өдрүүдэд зэвсгийн болон шатахуун, цэргийн техникийн ихэнх хэсгүүд устсан юм. Төлөвлөгөө ёсоор Гитлер 2-3 сарын хугацаанд Москва, Ленинградыг эзлэн авах ёстой байв. Гэвч тэд баатарлаг эсэргүүцэлтэй тулгарч Москвагийн замд Смоленскийн тулалдаанаар зууралдан байлдаж байв. Үүний улмаас дайсан дөнгөж 1941 оны намрын сүүл сард нийслэл Москвад тулж ирсэн юм.

Сүүлийн үед энэ дайнд алтан амиа алдсан Зөвлөлтийн хүмүүсийн тоог 27 сая хэмээн шинээр тооцоолж буй. Тэдгээр үрэгдэгсдийн дунд 1941 онд амиа алдагсад дийлэнх хэсгийг нь эзэлдэг бөгөөд олзлогдсон олон зуун мянган цэрэг эрс ч энэ тоонд орно.

Фашист Германы үзэл санааны чиглүүлэгч Хейнрих Гиммлер концлагеруудад зочилж өөрийн бий болгохыг хүссэн ертөнцөө бахархалтай харж байлаа. Гэвч түүний мөрөөдөл биелэх тавилан байхгүй байлаа.

Зөвлөлтийн цэргүүд хэдийгээр эрэлхгээр тулалдаж байсан ч буу сум, зэвсэг хэрэгсэл дутмаг байсан тул ихээр олзлогдож байлаа.

Гитлер бухимдалтай байлаа. Европыг богино хугацаанд эзэлсэн асар их хүчтэй арми нь түүний Барбаросса төлөвлөгөөгөөр урагшилж чадахгүй байв. Смоленскийн төлөө, Ленинградын төлөө, Киевийн төлөөх ширүүн тулалдаанууд түүний төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд саад болсон юм. Барбаросса төлөвлөгөөний бүрэлдэхүүн хэсэг болох Москваг эзлэн авах “Тайфун” ажиллагаа нь дөнгөж есдүгээр сарын 30-нд албан ёсоор эхэлж байв.

Германы арми Зөвлөлтийн нутгийн гүнд 400 км нэвтэрсэн нь Англи, Ирланд, Исланд, Бельги болон Голландын нутгийг нийлүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний талбай юм.Энэ нутаг дэвсгэрт фашистууд хүний ёсноос гадуур авирлаж хүүхэд хөгшид эмэгтэйчүүд ялгалгүй харгислан хүйс тэмтэрч байлаа.

1931 онд үйлдвэрлэсэн өөрөө явагч их буу Зөвлөлтийн артиллерийн зэвсэглэлийн гол болж байв.

Эзлэгдсэн нутгийн гүнд хаа сайгүй партизаны дайн өрнөж байлаа.

Финляндын арми Ленинградын хойд талаас бүслэж байв. Цэргийн судлаачид түүхчид Финляндын арми Оросын нутагт шийдвэртэй довтолгоон хийгээгүй нь Ленинградын бүслэлт бүтэлгүйтэх бас нэгэн үндэс болсон гэлцэх болов. Гэсэн ч Ленинградын баатарлаг хамгаалагчдын түүх давтагдашгүй юм.

Германы шилдэг генералуудын нэг Гитлерийн үнэнч хүн Хайнз Гудериан танкийн арми командалж Барбаросса төлөвлөгөөний гол цохилтыг хариуцаж байв. Тэрээр 1943 онд Курскийн цүлхэнд болсон тулалдаанд Германы армийн төлөвлөгөөг эсэргүүцэж байсан юм. Үнэхээр ч түүний урьдчилан харснаар энэ төлөвлөгөө бүтэлгүйтэж Курскийн цүлхэнд германчууд бутниргэгдсэн юм.

1941 онд Улаан армийн зэвсэглэлийн гол цөмийг бүрдүүлж байсан байлдааны машинууд.

Германы армийн командлагч хурандаа генерал Эрнст Буш

Олзлогдсон Улаан цэргүүд

Фашистын цэргүүд Москва руу давшиж байлаа. Баруун-хойдоос болон баруун-өмнөөс нийслэл Москва руу ойртож байлаа. Гитлер ажиллагааг шуурхай дуусна гэдэгт туйлын итгэлтэй байснаас нисэх хүчнийхээ хэсгийг Газрын дундад тэнгист Муссолинид туслуулахаар явуулсан байв.

Оросын олзлогдсон хурандаагаас байцаалт авч буй герман офицерууд

Наполеоны цэргүүд хоёр зууны тэртээ Москвагийн дэргэд өвөл бутниргэгдсэн шиг Гитлерийг ч мөн тийм тавилан хүлээж байсан юм. Оросын хахир хүйтэн өвөл орос цэргийн эрэлхэг зоригтой хамт герман цэргүүдийг туйлдуулж байлаа.

12-р сарын 5-нд Орос улсад цэргийн алдрын өдрийг тэмдэглэдэг. 71 жилийн өмнө буюу 1941 оны өвлийн эхэнд Москвагийн орчимд Зөвлөлтийн дайчдын сөрөг давшилт эхэлсэн юм.

1941 оны 12 сарын дунд гэхэд Улаан арми Вермахтын гол хүчийг бут цохиж, ухрааж чадлаа. Нэг сарын дотор Гитлерийн армийн “Төв" бүлэглэл Зөвлөлтийн нийслэлээс 100-250 км зайд холдсон байлаа. Хамгийн гол нь зөвлөлтийн хүмүүс ирээдүйн ялалтад тууштай итгэлтэй болсон юм.

Германы зарим генералууд Москва орчмын тулалдаанаас ЗХУ-ыг дайнд ялах гэдэг зарчмын хувьд боломжгүй боллоо, тиймээс үүнийг зөвхөн улс төрийн арга замаар шийдвэрлэх шаардлагатай гэж мэдэгдэж байлаа. Харин Гитлер ийм мэдэгдэл хийсэн тэднийг огцруулсан юм. Тэр тод ялалтуудаа шил даран тасрахад сүрхий хилэгнэж байлаа. Түүний армийг Москвагийн орчимд зогсоож, тэр цагаас үйл явдал эсрэгээр эргэсэн юм.

Барбаросса ажиллагаа нь хүний түүхэнд хамарсан талбай, оролцсон цэргийн хүчээрээ хамгийн том цэргийн ажиллагаануудын нэг нь болсон билээ. Уг ажиллагааны амжилтгүй төгсгөл нь дайны явцыг эргүүлж, Нацист Германы ялагдлыг зөгнөн, Гуравдугаар Райхын уналтыг ойртуулсан юм.