Дэлхийн түүхэн дэх хамгийн агуу гүрэн аль гүрэн байсан бэ? хэмээх асуултад түүх сонирхогч, Quora master Балажи Висванатан ийн хариулсныг Business Insider онцолжээ.

Монголын эзэнт гүрэн. Тэд тэднээс өмнө хэн ч хийгээгүй, мөн тэднээс хойш ч хэн ч хийгээгүйг хийж чадсан. Хэдхэн аравны дотор газрын хаанаас ч юм бэ гарч ирээд ялагдашгүй супер гүрэн болон тодорсон. Танд би тэднийг бас өөр ямар ч супер гүрнээс илүүтэйгээр дэлхийг өөрчилсөн мундаг инженерүүд, сайн суралцагчид байсан гэвэл итгэх үү та?

Би олон хүнийг Монголчуудын тухай буруу үзэл бодолтой явахтай таарч байсан. Бид Монголчуудыг нум сум барьсан морин дэл дээрх эрчүүдээр төсөөлдөг. Танд Их Британийн эзэнт гүрний тухай 2700 жилийн дараа улаан хүрэмтэй, Британийн төрийн далбаа, винтов буутай хүнээр тайлбарлавал танд ямар санагдах вэ? Эвсэл Арабын эмиратыг илд барьж, морь унаад Аллахаа үглэж яваагаар тайлбарлавал ямар вэ? Эсвэл АНУ-г Адам Сандлерийн кино үзэнгээ цөмийн зэвсэг хаясан гэвэл ямар вэ?

Эдгээр их хүчнүүдэд ганц эр хүний тухай ийм дүрслэлээс хавьгүй их нууц бий. Монголчуудын хувьд ч адилхан. Та сонирхож байвал цааш уншаарай.

Монгол армийн чадвар

Хитлер, Напелеоноос ялгаатай нь тэдэнд Орос руу дайрахад асуудал байсангүй. Хүмүүс Орос руу хэзээ ч өвөл битгий дайр гэдэг. Эсрэгээрээ Монголчууд өвөл дайрах дуртай байв, учир нь тэдний морь хөлдүү гол дээгүүр давхина, гүүрний хэрэггүй. Афганууд Америк, Орос, Англичуудыг сөрж чадсан ч Монголчууд ирэхэд юу дайрч ирснийг баримжаалж ч чадаагүй билээ. Хятад тэр хүртэл ямар ч улсын захиргаанд орж байсангүй. Арабын эзэнт гүрэн хөгжин цэцэглэсэн Багдад хоттой, хүчирхэг улс байлаа, Монголчуудыг иртэл. Энэтхэг сайн удирдагчийн ачаар арай хийн мултарсан, гэхдээ хожим нэг хэсэг нь эзлэгдсэн.

Загалмайтан Кельтүүд ч, зүүн өмнөд Азийн зарим овог омгийхонд ч Монголчуудад барих хариу байгаагүй. Чи супер хөгжсөн иргэншил байсан уу, үгүй юу, тэр хамаагүй байсан билээ, бүгд Монголчуудад ялагдсан. Монголчууд Сибирийн тэсгим хүйтэн талаар ч давхисан, Арабын аюумшигт халуун цөлийг ч гаталсан. Тэд их тал нутгийн өвсөн дундуур давхихаас ч, Бирмийн шигүү халуун бүсийн ойгоор давшихаас ч сийгээгүй. Тэд Хятадын тутарган талбайгаар ч, Хималайн нурууны хянга цараар ч урагшилсан. Тэд мориндоо үтэр түргэн морддог шигээ тэнгисийн дайнд ч гарсан. Газарзүй ер нь тэдэнд огт хамаагүй юм шиг л байсан юм. Хэрэв нөгөө тал жадаар хааж дөрвөлжилвөл Монголчууд нум сумаар задалж, хэрвээ талаар нэг тарвал гилбэрээр хөөж гүйцдэг байсан. Тэд дайсны харваач, морьт цэрэг, илдтэй цэрэг эрс, бүгдийг нь ялдаг байв. Товчхондоо Монголчуудын эсрэг тулаанд барьж болох зэвсэг ч, технологи ч нэг ширхэг ч  байгаагүй билээ. Монголын эзэнт гүрэн эрт эдүгээд хүнтөрөлхтөний харсан хамгийн супер хүч байсан

Харгис хүч төдийгүй аварга гүрэн

Монголчуудын тухай ярихад ихэнх нь үеэ өнгөрөөсөн, арьсны үзэлтэй, зэрлэг бүдүүлэг, алуурчин, азтай зэрлэгүүд гэх нь бий. Харин сүүлийн үеэс түүхчид тэдний хийж бүтээсэн гайхамшигтай зүйлсээс нээж, өгөх ёстой үнэлгээг нь өгдөг болоод байна. Бүгдээрээ хүлээн зөвшөөрье, түүхэнд тодорсон супер гүрэн бүр Монголчуудтай адил цус урсгаж ирснийг.

Үнэн хэрэгтээ Монголчууд маш нээлттэй, инновацлаг мэргэжлийн баг бүтээсэн юм. Өрсөлдөгчид нь үлбэгэр, зөрүүд байхад тэд бол боломжит бүх технологийг ашигладаг инженерүүд байлаа. Тэд нээлттэй, төрөл бүрийн засаглалыг туршиж, боломжтой бүх газраас суралцаж байв.

Өнөөдрийн дэлхийн технологийн хөгжлийн (бууны дарь, цаас, хэвлэх) олон дэвшил тэдний байлдан дагуулалтын шууд үр дагавар юм. Нэг үгээр Монголчууд өнөөдрийн дэлхийн хэв маягийг хэлбэршүүлж өгсөн. Тэдний нөлөөн дор Христ, Мусалмен, Күнз, Буддын сургаалтнууд тэгш эрхтэй, идеологийн дайнгүй зэрэгцэн оршиж байсан. Энэ утгаараа Европын ямар ч колонийн гүрнээс хавьгүй дэвшилттэй.

Тэд маш шинэлэг, өрсөлдөгчийнхөө гол сул тал дээр тоглодог байв. Монголчууд Европ, Дундад Азийн их бууг Хятадыг дайлахаар авчирч, Дундад Азитай байлдахдаа Хятадын нум сум, бууны дарийг авч очдог байлаа. Хэрвээ их буунд хийх том чулуу олохгүй бол том моддыг тайрч норгоод чулууны оронд хэрэглэдэг байв.

Монголчуудын тухай бусад баримт

Чингис хаан одоо ч заримд нь хэрэглэгддэг бичгийн системийг Монголд авчирсан. Монголын эзэнт гүрэн татварын албатуудыг гүрэн даяар илгээж, Зүүн Азид цаас хэвлэл тархахад их нөлөө үзүүлсэн. Тэд мөн Солонгост боловсортой анги төрөн гарахад нөлөөлсөн. Евроазийн их газраар дараагийн таван зуунд хэн ч гүйцэж хийж чадаагүй олон улсын шуудангийн сүлжээ байгуулсан.

Тэд Европчууд өөрсдийнхийгөө хийхээс хэдэн зууны өмнө банкнот, цаасан дэвсгэртийг гарган хэрэглэж байсан. Монголчуудын удирдлаганд тухайн үед нээгдсэн дэлхий бараг бүхэлдээ холбогдсон чөлөөт худалдааны бүс ажиллаж байсан. Худалдаачид дээрэм тонуулаас айлгүй зорчиж байснаар худалдаа хөгжин цэцэглэсэн. Эдийн засаг ч мөн. Марко Поло болон бусад европчууд Азиар аялаж жуулчилсан нь энэ үеэр юм.

Шашны хувьд тэд бүх шашныг хүлцэх, хүндлэх асар том бүс нутаг байгуулсан.

Хятадын шинжлэх ухаан, одон орон, анагаах, инженерчлэл, математикийн үнэ цэнэ Монголын зарим хаадын үед хөгжин цэцэглэж, том эрдэмтэд төрөн гарсан. Тэд мөн маш сайн нарийвчлалтай цаглабар бүтээсэн.

Юан гүрний үед урлаг, театр хөгжин цэцэглэсэн. Шил болон хөгжмийн зэмсэг урлахад Европын олон дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлсэн. Бусад бүх их гүрний адил, Монголын эзэнт гүрэн маш их цус урсгасан. Гэхдээ тэдний шинжлэх ухаан, урлаг, худалдаан дахь идей санааны их тэсрэлтээр хүний оршихуйд үлдээсэн өв бусад ямар ч супер хүчнүүдтэй харьцуулахааргүй их нөлөө хүний түүхэнд үлдээж, өнөөгийн дэлхийг загварчилж өгсөн юм.