Манжийн үед цэргийн албыг хаях, оргон зайлахыг ард олны дотор “Цэргийн дайралт” хэмээн тусгайлан нэрлэдэг байжээ.

1879 онд Харчин өртөөний Билүүт зүгийн өртөө, цагдаа, цэрэг ардууд цэргийн алба хүндэрч, аж амьдрал доройтсоны улмаас өртөөний албыг хаяж уугуул нутгийн зүг буцсан бөгөөд тэднийг удаа дараа албанд нь хөөсөн боловч шаардлагыг үл хэрэгсэн эсэргүүцсээр байсан нь Алтай замын цэргийн буухиа өртөөний сүүлийн зуу гаруй жилд сүр дуулиантай хэрэг болж байв.

1869-1872 онуудад Монгол цэрэг цагаан малгайтны босогчидтой тулалдахаас түтгэлзэн оргон буцаж байв. 1874 оны үед Алшаа, Өөлдөд томилон явуулсан 3000 Монгол цэрэг, 1876 онд Шинжаанд томилон илгээсэн 3500 Монгол цэрэг дайтахаас татгалзан, цэргийн албаа хаян явжээ. Эдгээр цэргийн дайралтаас 1880 оны Онолтын бослого, 1900 онд гарсан Энхтайваны бослого онцгой анхаарал татдаг бөгөөд лавшруулан судлах нь зүйтэй.

“…Бадруулт төрийн 6 дугаар оны 8 сарын 21 буюу 1880 оны 9 дүгээр сарын 25-нд Улиастай дахь Монгол цэргийн эрдмийг манж жанжин, хэвэй амбаны газраас түшмэл ирж байцаахад, Хөшөөт хэмээх газар суулгасан Сайн ноён Цэрэндондовын хошууны цэрэг Онолтын удирдлагаар цэргийн хүнс хомс учир нутагт буцсугай хэмээн хөдөлжээ. Тийнхүү Онолтын гэгдэх уг хөдөлгөөн нь эхний үедээ шийдвэр нэгтэй байсан хэдий ч, дараа дараачийн өдрүүдээс эхлэн дотроо санал нэгдэхгүй хуваагдаж энэ хооронд Манж цэргийн жанжны газраас Онолтыг бусад хамтран удирдагчидтай нь хамт салган барихаар шийдсэн бөгөөд эхний удаа “жинс хадуулж шагнана” хэмээн цэргийн хорооноос нь дуудахад цэргүүд гаргаж өгсөнгүй. Дараа нь Онолтыг уул нутагт нь буцааж, оронд нь төлөв томоотой цэрэг сольж ирүүлнэ хэмээн хуурахаар шийджээ. “…Энэ дагуу 1880 оны 10 дугаар сарын 6-нд Онолтыг цэргийн хорооноос мөрдүүлж, зам зуурт нь барьж Улиастайд авчран, хатуу эрүү шүүлт тулган байцааж байгаад, мөн оны 10 дугаар сарын 13-ны өдрийн туулай цагт баруун өмнө газарт аваачин зарлигийн илдээр цаазалж, Монгол цэргүүдийг айлган сүрдүүлэх зорилгоор толгойг нь өндөр шон модонд өлгөж цээрлэл үзүүлжээ. Цэрэг Онолт нь 1880 оны 7 дугаар сарын 12-нд Сайн ноён, Хэвэй гүн Дарамбазарын хошууны цэргүүд манжийн цэргийг хаяж, нутаг орондоо буцахад идэвхтэй оролцож байсан бөгөөд Сайн ноён ханы хошууны харьяат, тэр жил 30 настай тэмцлийн тэргүүлэгч Онолт цаазлагдаж, эсэргүүцэл тэмцэл дарагдсан боловч тодорхой зорилго, нэгдсэн зохион байгуулалттайгаар шийдмэг хөдөлж тэмцэхийн чухлыг харуулснаараа энэ тэмцэл нь Монгол цэргийн цаашдын тэмцэлд үнэт сургамж үлдээжээ.

1880 оны “Онолтын бослого” дарагдсан хэдий ч Монгол цэргийн дунд эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцлийн уриа дуудлага болсоор ирснийг түүний дараах 20 жилийн түүх гэрчлэн өгүүлнэ. Үүний нэг жишээ бол 1900 онд Улиастайн цэргийн хороонд гарсан цэрэг “Энхтайваны бослого” билээ. Хятадад болсон Боксёрын хөдөлгөөн нь Хятад орныг эзэмшин, түүний ард түмнийг дээрэмдэн бүхий империалист орнуудын эсрэг чиглэгдсэн бөгөөд энэхүү бослого нь Улиастайн цэргийн бослогыг түргэтгэв. Манжийн Засгийн газар нь Боксёрын хөдөлгөөнийг Монгол цэргийн хүчээр дарахыг шийдвэрлэн Засагт хан, Сайн ноён хан аймгаас 2000 илүү цэргийг дайчлан Улиастайн орчмоор хэдэн сар суулган хүнс хоол ба морьдын тэжээл зэргийг тавьж өгөөгүй учир цэргүүд өлсөж, морьд өлдөж эхлэв. Цэргийн дундаас Энхтайван хэсэг нөхдөө цуглуулж хятад ба манжийг эсэргүүцсэн ухуулга явуулснаар, уурлан хилэгнэсэн цэргүүд нэгэн зэргээр турхиран босч, юуны өмнө хятадын худалдаачдыг эсэргүүцэн орж, тэдний ногооны хашааг эвдэлж, өлссөн морьдоо идээшлүүлэн цаашид хотыг дамжин хөдөлжээ.

Хятадын захиргаа ба худалдаачдыг эсэргүүцсэн босогчдыг арай хийж хориглон зогсоосон байна. Гэвч хэдэн хоног өнгөрсний дараа эдгээр цэргүүд өөрсдийн гэр орондоо зоригоор харьж одсон амой. Манжийн Засгийн газар энэхүү Улиастайн бослогод оролцогчдыг залхаан шийтгэх аваас уул бослого улам өргөжин гарах болуузай хэмээн болгоомжилж арга хэмжээ авахыг түдгэлзжээ.

Энэ мэтээр Манжийн ноёрхлыг эсэргүүцсэн 1755-1758 оны Монголын ард түмний үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө хөдөлгөөн нь нийт Монгол үндэстний эрх чөлөө, сэргэн мандахын төлөө хөдөлгөөн болон ХХ зууны эхэн үе хүртэл янз бүрийн хэлбэр, хэмжээнд үргэлжилсээр иржээ. Энэ бүхний үр дүн нь 1911 оны цагаагчин гахай жилийн үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн байлаа.